Pracownik ma prawo do otrzymywania emerytury do ukończenia 60. roku życia (dla kobiet) lub 65. roku życia (dla mężczyzn) z tytułu pracy wykonywanej w szczególnych lub szkodliwych dla zdrowia warunkach. Jednym z warunków jest utrzymanie nieprzerwanego stażu pracy przez 15 lat.

Wcześniejsza emerytura przysługuje osobom, które:

• mają 15-letni staż pracy w przemyśle kolejowym – dla osób w wieku 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni),
• mają co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach określonych w Wykazie A Rozporządzenia (Wykaz A Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w niskich warunkach lub w stałych warunkach przy spełnieniu pozostałych warunków – dalej Rozporządzenie), – dla osób w wieku 55 lat (kobiety) i 60 lat (mężczyźni),
• mają 10, 15 lub 20 lat stażu pracy, w zależności od pracy wykonywanej na stanowisku określonym w Wykazie B Rozporządzenia.

Lista A, czyli wykaz zawodów, w których kobiety w wieku 55 lat i mężczyźni w wieku 60 lat muszą pracować co najmniej 15 lat, obejmuje prace:

• w górnictwie i energetyce,
• w hutnictwie i przemyśle metalowym,
• w chemii, budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych,
• w leśnictwie, przemyśle drzewnym i papierniczym,
• w przemyśle lekkim,
• w transporcie i łączności,
• w usługach komunalnych,
• w rolnictwie i przemyśle rolno-spożywczym,
• w przemyśle poligraficznym,
• w ochronie zdrowia i pomocy społecznej,
• w zespołach formowania szkła.

Lista B obejmuje również prace, które po 15 latach wykonywania uprawniają pracownika do wcześniejszej emerytury, w tym:

• na statkach transportu lotniczego i w portach morskich – co najmniej 15 lat doświadczenia zawodowego i ukończenie 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
• w przemyśle stalowym – 15 lat pracy i ukończenie 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,
• bezpośrednio zaangażowane w przetwarzanie azbestu, produkcję ołowiu i kadmu, krzemu itp. – co najmniej 10 lat i w wieku 50 lat dla kobiet i 55 lat dla mężczyzn i inne.

Praca w szczególnych warunkach obejmuje pracę w organach kontroli rządowej, pracę jako pracownicy pedagogiczni (nauczyciele, wychowawcy), personel wojskowy, strażacy i inne zawody.

Określenie, czy konkretna praca wykonywana przez pracownika jest pracą w szczególnych warunkach, należy do pracodawcy, który zamieszcza taką informację w książeczce pracy lub zaświadczeniu o pracy w szczególnych warunkach.

Aby praca mogła zostać uznana przez ZUS za pracę w szczególnych warunkach, musi być wykonywana stale, w pełnym wymiarze czasu pracy i na podstawie umowy o pracę.

Do stażu pracy w szkodliwych warunkach nie wlicza się następujących okresów:

• chorobowego,
• macierzyńskiego i wychowawczego,
• urlopu szkoleniowego,
• innych rodzajów urlopów,
• służby wojskowej.

Więcej o emeryturach w związku z pracą w szczególnych warunkach – w kolejnym artykule.